Wpływ karmienia na rozwój mowy dziecka – część 1

Prawidłowy sposób karmienia ma ogromny wpływ na rozwój narządów mowy, a co za tym idzie – na prawidłowy rozwój artykulacji. Odpowiednia technika oraz pozycja dziecka w trakcie karmienia wpływają na kształtowanie się poprawnych wzorców ruchowych oraz wzmacnianie mięśni artykulacyjnych. Dzięki temu można uniknąć wielu problemów w przyszłości, takich jak wady zgryzu, wady wymowy, czy niepoprawne nawyki.

Najbardziej wartościowe i sprzyjające prawidłowemu rozwojowi dziecka jest karmienie piersią. Światowa Organizacja Zdrowia w rezolucji z 2001 roku „zarekomendowała wyłącznie karmienie piersią przez pierwszych pełnych sześć miesięcy życia oraz utrzymywanie karmienia piersią do dwóch lat i dłużej ze stopniowym wprowadzaniem żywności dodatkowej, odpowiedniej do wieku niemowlęcia lub dziecka.”

Różnica pomiędzy karmieniem piersią, a karmieniem przez smoczek jest znacząca. Podczas ssania piersi dziecko wykonuje ruchy ssące i żujące. Wargi muszą szczelnie objąć brodawkę, natomiast język cofa się i unosi tylną część podniebienia miękkiego, zamykając przepływ powietrza do nosa. Dzięki tym czynnościom wzmacniany jest mięsień okrężny warg oraz kształtuje się poprawny tor oddychania przez nos, zaś praca języka w płaszczyźnie pionowej sprzyja jego pionizacji i utrwalaniu prawidłowej pozycji spoczynkowej. Podczas karmienia piersią dziecko wykonuje naprzemienne ruchy żuchwą, które wspomagają wyrównywanie fizjologicznego tyłożuchwia oraz równomierne rozwijanie się obu szczęk i mięśni odpowiadających za żucie.

Podczas karmienia butelką dziecko wykorzystuje zupełnie odmienne mechanizmy mięśniowe. Przede wszystkim wymaga ono dużo mniejszego wysiłku ze strony niemowlęcia. Podczas karmienia przez smoczek często wykształca się nawykowe oddychanie przez usta. Dziecko jest przez to narażone na częstsze infekcje górnych dróg oddechowych. Natomiast w trakcie ssania smoczka żuchwa nie wykonuje ruchów do przodu, a język porusza się w płaszczyźnie poziomej. Takie ułożenie języka na dnie jamy ustnej może w przyszłości skutkować wadą wymowy związaną z brakiem pionizacji języka, bądź tendencją do wsuwania go między zęby podczas wymawiania głosek (seplenienie międzyzębowe). Karmienie przez smoczek nie zapewnia odpowiedniej stymulacji dla rozwoju mięśni artykulacyjnych. Dlatego jeśli z jakichś względów karmienie piersią jest niemożliwe, należy ze szczególną uwagą wybierać akcesoria do karmienia. Kształt smoczka powinien być jak najbardziej zbliżony do kształtu piersi. Natomiast otwory przez które będzie pobierany pokarm powinny być dostosowane do siły z jaką dziecko ssie, np. przy wzmożonym napięciu mięśniowym otwory w smoczku powinny być większe, a przy obniżonym napięciu mniejsze. Ważna jest również technika karmienia, ponieważ nie należy opierać butelki o brodę niemowlęcia. Uniemożliwia to ruchy żuchwy, a tym samym prowadzi do utrwalenia fizjologicznego tyłożuchwia.

Zarówno przy karmieniu piersią, jak i za pomocą butelki istotne jest ułożenie niemowlęcia w trakcie karmienia. Najbardziej wskazana jest pozycja półsiedząca, w której tułów dziecka ustawiony jest mniej więcej pod katem 45 stopni do podłoża. Dzięki temu możliwy jest ruch żuchwy ku przodowi oraz oddychanie torem nosowym. Wg Pawła Zawistowskiego takie ułożenie ma zapewnić dziecku:

• „prawidłowe warunki dla pracy przepony w trakcie jedzenia i wykorzystywania przez dziecko odpowiedniego toru oddechowego;
• odpowiednie napięcie mięśniowe w całym ciele oraz mięśni szyi i twarzy, które bezpośrednio odpowiadają za mechanizm jedzenia i picia;
• prawidłowe ustawienie szyi i głowy względem tułowia w celu ułatwienia połykania”.

Karmienie jest jednym z najważniejszych czynników kształtujących artykulację dziecka. Dzięki prawidłowej technice można zapobiec wielu zaburzeniom takim jak wady zgryzu, wady wymowy, przerost migdałka gardłowego i migdałków podniebiennych. Dlatego też profilaktyka logopedyczna w zakresie karmienia jest niezmiernie ważna.

W następnej części artykułu zostaną omówione szczegółowo akcesoria wykorzystywane na dalszych etapach karmienia dziecka.

autor: Paulina Lubiak

Bibliografia:

Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, pod red. E. Czaplewskiej, S. Milewskiego, Sopot 2012

Noworodek urodzony przedwcześnie – pierwsze lata życia, Warszawa 2003

B. Rocławski Opieka logopedyczna od poczęcia, Gdańsk 1989